Dünyada her 50 kişiden birini etkileyen bipolar affektif bozukluk, kişinin duygudurumunda yükselmelere ve çöküşlere neden olmakla beraber sürekli dalgalanmalar olarak kendisini gösterir. Eskiden manik depresyon olarak adlandırılan bipolar bozukluk, duygusal yükselmeler (mani veya hipomani) ve düşük ruh haline (depresyon) neden olan önemli bir zihinsel sağlık durumudur.
Depresyona girdiğinizde, kendinizi üzgün veya umutsuz hissedebilir ve çoğu aktiviteye olan ilginizi veya zevkinizi kaybedersiniz. Ruh haliniz mani veya hipomaniye geçtiğinde ise öforik, enerji dolu veya alışılmadık derecede sinirli bir ruh haline bürünebilirsiniz. Bu ruh hali değişimleri uykuyu, enerjiyi, aktiviteyi, davranışı ve net düşünme yeteneğini etkileyebilir. Ruh hali değişimleri nadiren veya yılda birkaç kez meydana gelebilir. Bipolar bozukluk ömür boyu süren bir durum olmasına rağmen, bir tedavi planı izlendiği takdirde kişideki ruh hali değişimlerini ve diğer semptomlarını yöntemle mümkündür. Çoğu durumda, bipolar bozukluk ilaçlar ve psikolojik danışmanlık (psikoterapi) ile tedavi edilir ancak tedavi sürecinin kişiden kişiye değişiklik göstereceği de unutulmaması gereken bir noktadır.
Bipolar Affektif Bozukluk Türleri Nelerdir?
Bipolar ve ilgili bozuklukların birkaç türü vardır. Bu bozukluk türleri; mani, hipomani ve depresyonla ortaya çıkabilir. Semptomlar, ruh hali ve davranışta öngörülemeyen değişikliklere neden olabilir ve bu durum da da kişinin yaşamında önemli sıkıntı ve zorluklara neden olabilir. Bipolar affektif bozukluk türleri şu şekilde sıralanabilir:
- Bipolar 1 Bozukluğu
Öncesinde veya sonrasında hipomanik veya majör depresif epizodların olabileceği ve bazı durumlarda gerçeklikten kopmanın yaşandığı bir durumdur.
- Bipolar 2 Bozukluğu
Genellikle en az bir depresyon ve hipomani geçirildiği takdirde bipolar bozukluk tip 2 tanısı konulur.
- Siklotimik Bozukluk
Kişinin en az iki yıl boyunca birçok hipomani ve depresyon semptomu göstermesi durumudur. Bu süreçte sayısız duygudurum dalgalanması yaşanabilir.
- Diğer Bozukluklar
Diğer bipolar bozukluklar ise belirli ilaçlar veya alkolün neden olduğu ya da Cushing hastalığı, multipl skleroz veya felç gibi tıbbi bir duruma bağlı olarak ortaya çıkan rahatsızlıklardır.
Bipolar 2, bipolar 1 bozukluğun daha hafif bir formu değil, ayrı bir tanıdır. Bipolar 1 bozukluğunun manik dönemleri şiddetli ve tehlikeli olabilirken, bipolar 2 bozukluğu olan kişiler daha uzun süre depresyonda kalabilir ve bu da duygusal durum bozukluklarına neden olabilir. Bipolar bozukluk her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, tipik olarak genç yaşlarda veya 20’li yaşların başında teşhis edilir. Belirtiler, kişiden kişiye değişmekle beraber zamanla beraber de değişiklik gösterebilir.
Bipolar Affektif Bozukluğuna Ne Sebep Olur?
Herhangi bir kişi bipolar affektif bozukluğu geliştirebilir. Bununla birlikte yapılan araştırmalar; son derece yaratıcı, hassas, mükemmeliyetçi ve başarılı olma eğiliminde olan kişilerin, bipolar affektif bozuklukla karşı karşıya kalma riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bipolar affektif bozukluğun meydana gelmesinde biyolojik faktörlerin önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Bir kişinin kişilik yapısı ve/veya yaşanan önemli bir olay depresif veya manik durumların ortaya çıkmasında rol oynayabilir.
Bipolar Affektif Bozukluğu Semptomları Nelerdir?
Bipolar affektif bozukluğun semptomları; bireyin mani veya sevinç atakları geçirip ardından düşük ruh haline bürünmesiyle kendini gösterir. Manik ve depresif dönemlerin sayısı kişiden kişiye farklılıklar gösterir ve çoğu birey manik ve depresif dönemleri arasında seviyeli veya dengeli dönemler yaşar. Manik depresyon, kişiyi umutsuzluğa sürükleyebilir. Depresyon ve mani semptomları ayrı ayrı tanımlanır. Ancak bipolar affektif bozukluk tanısı konan bir kişi, hayatının farklı zamanlarında her iki durumu da yaşar.
- Manik Durum
Manide hasta neşeli olmakla birlikte, kolaylıkla da sinirlenir. Kendisiyle tartışmaya, fikirlerini eleştirmeye, taşkın davranışlarını engellemeye çalıştığınızda büyük bir öfkeye kapılır. Bununla birlikte, hastalığın ilk aşamalarında, kişi normalden daha sosyal, aktif, konuşkan, kendine güvenen, algılayıcı ve yaratıcı görünebilir. Kişinin ruh hali iyileştikçe şu durumları deneyimleyebilir:
- Artan güç ve enerjinin yanı sıra uykusuzluk hali,
- Aşırı sinirlilik,
- Hızlı, öngörülemeyen duygusal değişiklikler,
- Kontrol edilemeyen düşünceler,
- Faaliyetlere artan ilgi, fazla harcama yapma eğilimi,
- Artmış benlik saygısı,
- Artan ve engellenmeyen yargılamalar.
- Depresif Durum
Depresif durumda ise kişi, kendisini mutsuz ve umutsuz hisseder. Kişinin şu durumları deneyimlediği gözlenir:
- Bitkinlik,
- Bir kişinin çok fazla veya çok az uyuyabileceği uyku sorunları,
- İşe, aileye ve arkadaşlara karşı ilgi kaybı,
- Yeme alışkanlıklarında değişiklik,
- Başarısızlıklar veya yetersizliklerle meşgul olma,
- Özgüven kaybı,
- Suçluluk duygusu,
- Aşırı endişe,
- Azalmış cinsel istek,
- İntihar etme düşünceleri.
Mani ve Hipomani Nedir?
Mani ve hipomani iki farklı epizod (ruh halinde yaşanan çeşitli duygusal dalgalanmalar) türüdür. Ancak ikisi de aynı semptomlara sahiptirler. Mani, hipomaniden daha şiddetlidir ve işte, okulda ve sosyal aktivitelerde daha belirgin sorunlara neden olur. Mani ayrıca gerçeklikten kopmayı (psikoz) tetikleyebilir ve daha ciddi bir tedavi süreci gerektirebilir.
Hem manik hem de hipomanik dönem aşağıdaki semptomlardan üç veya daha fazlasını içerir:
- Anormal derecede iyimser, gergin veya sinirli ruh hali,
- Artan enerji,
- Abartılı refah ve özgüven duygusu,
- Uyku ihtiyacının azalması,
- Olağandışı konuşkanlık,
- Rekabet düşünceleri
- Dikkat dağınıklığı,
- Mantıksız karar alma eğilimleri.
Çocuklarda ve Gençlerde Bipolar Affektif Bozukluk Belirtileri
Bipolar affektif bozukluğun belirtilerini çocuklarda ve gençlerde tanımlamak zor olabilir. Bunların normal iniş çıkışlar mı, stres veya travmanın neden olduğu sorunlar mı yoksa bipolar affektif bozukluk dışında bir ruh sağlığı sorununun belirtileri mi olduğunu söylemek genellikle zordur ve ayrıntılı değerlendirme gerektirir.
Çocuklar ve gençler; belirgin majör depresif, manik veya hipomanik dönemlere ait semptomlar gösterebilir. Ancak bu semptomlar, bipolar bozukluğu olan yetişkinlerden farklı olabilir ve ruh halleri ataklar sırasında hızla değişebilir.
Bipolar Affektif Bozukluk İçin Ne Zaman Doktora Başvurulmalıdır?
Aşırı ruh hali değişikliklerine rağmen, bipolar bozukluğu olan kişiler genellikle duygusal dengesizliklerinin kendi hayatlarını ve sevdiklerinin hayatlarını ne kadar etkilediğinin farkına varmazlar ve gereken tedaviyi alma eğiliminde değildirler. Ancak bipolar affektif bozukluk, tahmin edilen çok daha büyük bir etkiye sahiptir. Kişide herhangi bir depresyon veya mani semptomu varsa, acilen ruh sağlığı uzmanına danışmak gerekir. Bipolar bozukluk kendi kendine iyileşmez. Bipolar bozukluk alanında yetkinliği olan bir ruh sağlığı uzmanından destek almak, kişideki belirtilerin kontrol altına alınmasına büyük ölçüde yardımcı olacaktır.
Bipolar Affektif Bozukluğu Tedavi Yaklaşımları Nelerdir?
Manik depresyon için net bir tedavi mevcut değildir ancak birçok insan, ilaç tedavisinden yararlanmıştır. Bu ilaçlar sayesinde ruh halindeki dalgalanmaların boyutunu ve sıklığını azaltmak mümkündür ve bazı durumlarda epizodlar tamamen önlenebilir. Bipolar affektif bozukluğa yardımcı olabilecek bazı yaklaşımlar şu şekilde sıralanabilir:
- Danışmanlık, terapi veya kendi kendine yardım gruplarını keşfetme,
- Alternatif terapileri keşfetme,
- Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürme,
- Sevdiklerinizden destek alma,
- Duyguları kelimelere dökme fırsatını değerlendirme.
Uzm. Dr. Bilge Merve KALAYCI ve Bipolar Affektif Bozukluk
Kişide meydana gelen bipolar affektif bozukluk, hem ebeveynleri hem de bozukluğu yaşayan çocuk ve gençleri oldukça derinden etkilemektedir. Ancak ilgili bozukluğun üstesinden gelebilmek için yapılabilecek birçok şey vardır. Mevcut durumun kişinin yaşamını olumsuz olarak etkilememesi için acilen gerekli desteğin alınması önerilir. çocuk ve ergen psikiyatri uzmanları ve psikologlar aracılığı ile de bu tür problemlerde danışmanlık alınabilir. Bu noktada önemli olan şey, kişinin yeterince gözlemlenmiş olmasıdır.
Ankara ilinde yer alan birçok uzman bu konuda hizmet vermektedir. Eğer siz de bir kişinin bipolar affektif bozukluk ile karşı karşıya olduğundan endişe duyuyorsanız dilediğiniz zaman bir uzmandan randevu alabilirsiniz. Tedavi sürecinde sadece hekimin başarılı olması yeterli olmamaktadır. Bu süreçte ailenin yanı sıra sosyal çevre de önemli hale gelir. Tedavinin en temel amacı kişi için yaşam kalitesini en üst seviyelere taşımaktır. Bu temel amaç, hem tedavi süreci hem terapiler hem de ailenin desteği ile sonuç verebilir.