Sosyal beceri eğitimi (SBE), zihinsel bozukluğu veya gelişimsel yetersizliği olan kişilerde sosyal becerileri geliştirmek için kullanılan bir tür davranışçı terapidir. Sosyal beceri eğitimi öğretmenler, terapistler veya bu alanda uzman kişiler tarafından anksiyete bozuklukları, duygudurum bozuklukları, kişilik bozuklukları ve diğer teşhisleri olan kişilere yardımcı olmak için kullanılabilir. SBE, bireysel veya grup formatında, genellikle haftada bir veya iki kez verilir ve sıklıkla kombine tedavi programının bir bileşeni olarak kullanılır.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu
Sosyal kaygı, sosyal becerileri çeşitli şekillerde etkisi altına alır. Sosyal anksiyete bozukluğu (SAB) olan kişilerin sosyal etkileşimlere girmeleri daha zordur ve bu durum da onlara beceri geliştirme ve güven kazanma konusunda daha az fırsat verir. Sosyal anksiyete bozukluğu, beceri seviyesinden bağımsız olarak sosyal davranış üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Örneğin, bir kişi göz teması kurmanın iletişimde ne kadar önemli olduğunu bilebilir ancak konuşma sırasında kaygılı ruh halinden dolayı, karşısındaki kişi ile göz teması kuramaz.
Sosyal Beceri Eğitimi ve Sosyal Anksiyete Bozukluğu
Sosyal beceri eğitiminin, sosyal sorundan bağımsız olarak sosyal anksiyete bozukluğu olanlar çocuk ve ergenler için sosyal becerileri geliştirmede etkili olduğu gösterilmiştir. Sosyal kaygı, çocuğunuzun sosyal yeteneğini maskeliyorsa sosyal beceri eğitimi sırasında uygulama ve maruz kalma, çocuğun ve gencin kendine olan güvenin ve öz saygısını artırmasına ve sosyal durumlar hakkındaki endişelerini azaltmada yardımcı olabilir. Sosyal anksiyete bozukluğu olanlar için, sosyal beceri eğitimi genellikle bilişsel-davranışçı terapi (BDT) veya ilaç tedavisi gibi diğer tedavilerle birlikte uygulanır.
Sosyal Beceri Eğitimi Teknikleri
Sosyal beceri eğitimi, genellikle özel beceri eksikliklerinin ve bozukluklarının değerlendirmesiyle başlar. Terapist öncelikle en zorlu bulunan sosyal etkileşimleri veya hangi becerilerin geliştirilebileceğini değerlendirir. Bu değerlendirmenin amacı, sosyal beceri eğitimi için en önemli noktaları belirleyerek sürece dair bir rol haritası çizmektir. Belirli bir hedef belirlendikten sonra, sosyal becerileri geliştirmeye yönelik teknikler, danışana tanıtılır. Bir terapist belirli bir beceriyi tanımlayabilir, bu becerinin nasıl öğretileceğini açıklayabilir ve davranışı modelleyebilir. Terapist; bir konuşmayı nasıl sürdürebileceğinizi, kendinizi nasıl tanıtmanız gerektiğini küçük konuşmalar yapmanızı sağlayarak ve sohbet ederek size öğretir. Terapistler ayrıca hem sözlü hem de sözsüz davranışları tartışacaklar.
Sosyal Beceri Eğitimi ile Hangi Beceriler Öğretilebilir?
Sosyal beceri eğitimi, geniş bir sosyal beceri yelpazesine hitap eder. Sosyal becerileri tanımlamanın birçok farklı yolu olsa da, genel olarak sosyal beceri eğitimi, bireylerin birbirleriyle etkileşime girmesine yardımcı olan kural ve davranışlara odaklanır. Sosyal beceri eğitimi programlarında kişiye kazandırılması hedeflenen bazı beceriler şu şekilde sıralanabilir:
- Bir konuşma başlatma,
- Selamlaşma,
- Uygun göz temasının kurulması,
- Belirli sosyal ve topluluk ortamlarında edinilmesi gereken tutum,
- Duyguları ve yüz ifadelerini anlama,
- Jest ve mimikleri anlama,
- Beden dilini anlama,
- Girişkenlik,
- Empati kurma yetisi.
Sosyal beceri programları, katılımcıların yaşına ve beceri düzeyine göre önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Yürümeye yeni başlayan çocuklar için sosyal beceriler; sıraya geçme, başkalarını bekleme ve göz teması kurma gibi temel oyun becerilerini içerebilir. Otizm spektrum bozukluğu olan ergenler ve genç yetişkinler için ise fikirleri rahatça ifade edebilme, işyerindeki sergilenen tutumlar, pozitif arkadaşlık ilişkileri kurabilme sosyal beceri olarak görülebilir. Sosyal beceri programlarının bir avantajı da, her bireyin güçlü yönleri ve ihtiyaçları için tamamen özelleştirilebilir olmalarıdır. Bu süreçte, uzman bir doktor ile çalışmak ve bu doktorun yönergelerini adım adım takip etmek oldukça önemlidir. Çünkü her insanın iletişim kurmak için öncelikle sosyal becerilere sahip olması gerekir. Sosyal beceriler geliştirilmediği takdirde kişi, karşısındaki kişi ile rahatça konuşamaz veya kendi ifade etmek istediklerini aktaramaz. Bu da kişi de depresyon, özsaygının yitirilmesi sonucu özgüvensizlik gibi sorunların meydana gelmesine neden olabilir.
Bireysel Destekleyici Psikoterapi
Kabul ve Adanmışlık Terapisi (ACT)