Okuldaki sınav gününde gergin, tir tir titreyen ve mide bulantısından şikayet eden bir çocuk mu gördünüz? Aslında sizin gördüğünüz şey “sınav kaygısı”. Birçok nedenden kaynaklanan ve birçok olumsuz sonucu olan bu kaygı, ne yazık ki birçok çocuğu esir almış durumda. Yapılan araştırmalar, öğrencilerin %16-20’sinin yüksek sınav kaygısından, %18’i ise orta düzey sınav kaygısından muzdarip olduğunu ortaya koymuştur.
Sınav Kaygısı Nedir?
Sınav kaygısı, sınavlardan önce, sınav sırasında ve bazen sınavlardan sonra yaygın olarak görülen stresli ruh hali olarak tanımlanır. Sınav kaygısı yoğun olduğunda çocuğun hayatı bu durumdan oldukça etkilenir ve çocuğun akademik performansı düşüş gösterir. Aslında belirli bir düzeydeki sınav kaygısı normal bir tepkidir. Bu kaygı çocuğun daha çok çalışmasını, sınavlarını başarılı ile tamamlamasını ve sonuç olarak çocuğun iyi bir performans göstermesini sağlar. Her çocuğun biraz da olsa sınav kaygısının olması normal olsa da kaygı semptomları çocuğun performansını etkilemeye başladığında büyük bir sorun ortaya çıkar.
Sınav Kaygısı Neyle İlişkilidir? Sınav Kaygısı Neden Oluşur?
Sınav kaygısının birçok nedeni olabilir. Bazen bireyin kendisinden (mükemmeliyetçilik gibi) kaynaklanan etkenler, bazen de ailesinden veya arkadaşlarından kaynaklanan baskılar çocukta sınav kaygısının artmasına neden olabilir. Sınav kaygısı, çocuğun beklediğinden daha kötü gelen bir sınav sonucunda da oluşabilir. Bunun yanı sıra bazı çocuklar sürekli endişe etme eğilimindedir ve bundan dolayı sınav kaygısı geliştirmeye çok daha yatkındır.
Sınav Kaygısının Belirtileri Nelerdir? Sınav Kaygısı Yaşandığı Nasıl Anlaşılır?
Bir çocuk sınav kaygısı ile mücadele ederken birçok semptomu bir arada yaşayabilir. Bu semptomlar; sınavdan önce, sınav sırasında ve/veya sınavlardan sonra ortaya çıkabilir. Yaygın olarak görülen semptomlar şu şekilde sıralanabilir:
a- Psikolojik Belirtiler
- Gergin, huzursuz veya bunalmış ruh hali,
- Panik halinde olmak veya panik atak yaşamak,
- Yetersiz veya çaresiz hissetmek,
- Utanç veya suçluluk duygusuna kapılmak.
b- Fiziksel Belirtiler
- Kalp atışlarının hızlanması,
- Tüm vücutta kas gerginliği,
- Mide bulantısı ve/veya sindirim sistemindeki değişiklikler,
- Yorgunluk,
- Aşırı terleme,
- Göğüste nefes almada zorluk veya sıkışma,
- İştahsızlık veya aşırı yemek yeme ihtiyacı,
- Baş dönmesi veya baş dönmesi hissi,
- Uyku düzeninin bozulması (fazla veya az uyku).
c- Bilişsel Belirtiler
- Konsantre olmada güçlük çekme,
- Mantıksız veya olumsuz düşüncelere kapılma,
- Başarısızlık veya utanç düşüncelerinden endişe duyma,
- Sınavın süresi veya sınavdan elde edilecek sonuçlar hakkında endişe duyma.
ç- Davranışsal Belirtiler
- Huzursuz ruh hali,
- Sosyallikten uzaklaşıp tamamıyla derse boğulmak,
- İçeriğini bildiği halde sınavda basit hatalar yapmak,
- Sınavlara katılmamak,
- Sınavı en kısa sürede bitirmeye çalışmak,
- Sınavı bitirmeden sınav salonunu veya sınıfı terk etmek.
Sınav kaygısı, bir tür performans kaygısıdır. Anaokulundan üniversite öğrencisi adaylarına kadar herkesi etkileyebilir. Yukarıda sayılan belirtiler sık sık görülmeye başlandı ise çocuğun acilen bir uzmana yönlendirilmesi gerekmektedir.
Sınav Kaygısının Etkileri Nelerdir? Sınav Kaygısı Çocuğun Başarısını ve Ruh Halini Nasıl Etkiler?
Sınav kaygısının birçok nedeni olduğu gibi aynı zamanda yol açtığı birçok durum da vardır. Sınav kaygısı öncelikle öğrencinin performansında, ardından ruh hali üzerinde oldukça büyük bir etkiye yol açar. Çocuk; sınav öncesinde, sınav anında ve sınav sonrasında kaygılı ruh haline bürünür, bu kaygılı ruh hali çocukta strese neden olur ve sonuç olarak çocuğun performansı düşer. Çocuğun ruh halindeki değişikliklerden dolayı, çocuk daha çekingen ve özgüveni düşük bir kişi haline gelebilir. Bu da çocuğun sosyal hayatını oldukça olumsuz etkiler.
Çocuklarda Sınav Kaygısı Nasıl Önlenir?
Çocuklardaki sınav kaygısının önüne geçmek için yapılması gereken ilk şey, çocuğun kendi kaygısını yönetebilmesini sağlamaktır (anksiyete yönetimi). Çocuk sınav kaygısını dizginlemek ve anksiyetesini yönetebilmek için aşağıdaki stratejilerden faydalanabilir:
- Kaygıyı öğrenmek ve kabul etmek,
- Farkındalık kazanmak,
- Rahatlama tekniklerinden yararlanmak,
- Doğru nefes alma tekniklerini öğrenmek ve denemek,
- Egzersiz yapmak,
- Özgüven inşa etmek,
- Uzmanlardan destek almak ve önerilen teknikleri hayatına katmak.
Sınav Kaygısının Oluşmasında Etkisi Olan Otomatik Düşünceler Nelerdir?
Sınav kaygısı olan bir çocuk şu olumsuz düşüncelere sahip olabilir:
- Ne kadar çalışsam da başarılı olamayacağım.
- Kendimi yetersiz hissediyorum.
- Sınavdan kötü bir sonuç alırsam ailem beni sevmeyecek.
- Sınavdan düşük alırsam arkadaşlarım beni dışlar.
- Ailem benim için çabalıyor. O yüzden yapabileceğimin en iyisini yapmam şart!
Sınav kaygısına ilişkin en yaygın otomatik düşünceler yukarıdaki gibidir. Tedavi sürecinde uzmanlar, bu olumsuz düşüncelerin üstesinden gelmeye ve çocukta özgüven oluşturmaya çalışır. Tedavi süreci her çocuk için değişiklik gösterse de asıl amaçlanan şey, çocuğun baskı altında hissetmemesini sağlamaktır.
Sınav Kaygısı Olan Çocuk, Sınav Süreci Boyunca Nasıl Telkin Edilmelidir? Bu Konuda Ebeveynler Neler Yapabilir?
Çocuğunuz sınav kaygısı ile karşı karşıya ise bir ebeveyn olarak ona destek olabilirsiniz. Nasıl mı? Gelin birlikte öğrenelim.
Sınav Öncesinde
- Sınav kaygısının aslında doğal bir durum olduğunu belirtin.
- Çocuğunuzu egzersiz yapmaya ve sağlıklı beslenmeye teşvik edin. Çocuğu, kaygıyı arttırabilen kahve gibi içeceklerden uzak tutun.
- Çocuğunuza gevşeme teknikleri hakkında bilgi verin ve gerekirse bu çalışmaları birlikte yapın. Çocuğunuzla beraber klasik müzik gibi sakinleştirici melodiler dinleyin.
- Çocuğunuzun sınav hazırlıklarını tam bir şekilde yaptığından emin olun ve ardından sınava oldukça hazır olduğunu söyleyerek onu motive edin.
- Çocuğunuzun geçmiş sınavlardaki kötü notlardan söz ederken iğneleyici olmayın. Aksine bunun doğal bir durum olduğunu ve sonuçların her zaman bu şekilde gelmeyeceğini belirtin.
- Olumlu ve cesaret verici konuşmalarla çocuğu rahatlatın.
- Çocuğa yeni bir bakış açısı kazandırın. Bu sınavın, okul hayatı boyunca tamamlayacağı birçok değerlendirmeden yalnızca biri olduğunu hatırlatın.
Sınav Esnasında
Sınav esnasında çocuğunuzun yanında olamasanız da ona kendisini rahatlatacak taktikler öğretebilirsiniz.
- Sınav esnasında karmaşaya düştüğü takdirde nefes egzersizleri yapmasını önerin.
- Sınav esnasında kendi kendisini motive edebilecek cümleler tekrar etmesini isteyin (Bunu yapabilirim, bu konuyu biliyorum).
- Bu sınav sırasında kendisini cesaretlendiren insanları ve onların güzel sözlerini hatırlamasını önerin.
- Sınav boyunca gevşeme hareketleri yapabileceğini hatırlatın.
- Zaman yönetimi konusunda yeterince çalışma yaptığınızı, sınav süresi hakkında endişe etmesinin yersiz olduğunu belirtin.
- Başkalarının sınavlarını ne kadar yavaş veya hızlı tamamladığını veya teslim ettiğini dikkate almamasını önerin. Hız, notlandırma kriterlerinin bir parçası olmadığı için kendi zamanlamasına ve kendi sınavına odaklanması gerektiğini belirtin.
Sınav Sonrasında
- Sınav sonrasında çocuğunuzun sinir sistemi gevşemeye başlasa da kaygılı ruh hali bir süre daha devam eder. Bu süre zarfında çocuğunuza güzel sözler söylemeniz, ruh halinin iyileşmesini sağlayacaktır.
- Sınav bittikten sonra çocuğunuzu ödüllendirin. Sıkı çalışmasından dolayı onu ödüllendirecek bir şeyler yapın.
- Sınav sonrasında yakın arkadaşları ile buluşmaya teşvik edin. Bu sayede, çocuğunuzun hem kafası dağılacak hem de akranları ile eğlenme fırsatını yakalayacaktır.
- Çocuğunuzun sınav performansını gözden geçirin ve gerekirse yeni stratejiler önerin.
- Bir sonraki sınava kendini hazır hissetmesi için, çocuğunuzun öğretmenlerinden destek isteyin.
- Çocuğunuzun zihnini kaygı, performans ve öz değeri ayrı tutmaya çalışın. Aldığı notların, ona verdiğiniz değerle doğru orantılı olmadığını hissettirin. Onu, o olduğu için sevdiğinizi belirtin.
- Mevcut durumu için çocuk psikiyatri uzmanlarından anksiyete yönetimine dair destek alın.
Aile-Çocuk Arasındaki İlişki Sınav Kaygısını Tetikler Mi?
İçinde yaşadığımız toplum, akademik performansa ve mükemmelliğe oldukça önem vermektedir. Bu durum, ebeveyn ve öğretmen beklentilerini de aynı ölçüde yükseltmektedir. Bu beklentileri karşılayamayan çocuklar ise, genellikle yetenekleri ve zekaları ile ilgili şüpheye düşerler ve kendilerini sert bir şekilde eleştirirler. Dışarıdaki kıyasıya rekabet dünyası ile mücadele etmesi için öğrencilere genellikle aileler tarafından baskı uygulanır. Bununla birlikte, öğrenciler üzerindeki bu muazzam baskı, sadece onların büyümelerini ve öğrenmelerini engellemekle kalmaz aynı zamanda stres ve kaygı problemi yaşamalarına neden olur.
Aileye Yönelik Girişimler Nelerdir?
Sınav kaygısı yaşayan bir çocuk, sürekli olarak ders çalışmaya odaklanabilir veya bu stresli ruh halini karşı tarafa yansıtabilir. Bu duruma en çok şahit olan kişiler ise ebeveynlerdir. Stresli olan bir çocuk, normalde sergilemeyeceği davranışlar sergileyebilir veya stres ruh hali, çocuğun daha sinirli olmasına neden olabilir. İşte bu noktada, aslında çocuğun sınav kaygısı, davranış sorunları ve hırçınlık olarak gün yüzüne çıkabilir ve ailesi ile arasındaki ilişkiyi zedeleyebilir.
Sınav Kaygısı İçin Psikiyatrik Desteğe Ne Zaman Başvurulmalıdır?
Sınav kaygısı, çocukta bariz belirtilerin oluşmasına neden olan bir rahatsızlıktır. Bundan dolayı, sınav kaygısını gözlemlemek çok daha basittir. Belirtiler gözlemlendiği takdirde çocuğun yaşamını daha kolay bir hale getirmek adına çocuk, en kısa zamanda bir çocuk psikiyatri uzmanına yönlendirilmelidir. Aksi halde çocuğun hem akademik performansı düşecek hem de sosyal gelişimi sağlıklı bir şekilde tamamlanamayacaktır.
Dr. Bilge Merve Kalaycı ve Çocuklarda Sınav Kaygısı
Sınav kaygısı, sıklıkla çocukları ve ergenleri etkileyen bir rahatsızlıktır. Bir çocuğun aşırı derecede sınav kaygısı olduğu gözlemlendiği takdirde, mevcut durumun çocuğun yaşamını olumsuz olarak etkilememesi için acilen gerekli desteğin alınması önerilir. Çocuk psikiyatri uzmanları ve doktorunuz gerek görürse psikologlar aracılığı ile de bu tür problemlerde danışmanlık alınabilir.
Ankara ilinde yer alan birçok uzman bu konuda hizmet vermektedir. Eğer siz de çocuğunuzun aşırı derecede sınav kaygısı ile karşı karşıya olduğundan endişe duyuyorsanız dilediğiniz zaman Uzman Dr. Psikiyatrist Bilge Merve Kalaycı‘dan randevu alabilirsiniz. Tedavi sürecinde sadece hekimin başarılı olması yeterli olmamaktadır. Bu süreçte ailenin yanı sıra sosyal çevre de önemli hale gelir. Tedavinin en temel amacı çocuk için yaşam kalitesini en üst seviyelere taşımaktır. Bu temel amaç, hem tedavi süreci hem terapiler hem de ailenin desteği ile sonuç verebilir.
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozuklukları
Bebek ve Çocuklarda Beslenme Sorunları