Kardeş Kıskançlığı

Birden fazla çocuğu olan her ebeveyn, kardeş yetiştirme konusunda büyük hayaller kurar. Çocuklarının kıyafetlerini ve oyuncaklarını paylaştığını, tatil fotoğraflarında kardeşiyle uyumlu kıyafetler giydiğini ve oyun alanında zorbalara karşı birbirlerini savunduğunu hayal ederiz. Birbirlerine her zaman destek olmalarını bekleriz. Ancak gerçek şu ki, iki veya daha fazla çocuklu bir aile ortamında rekabet ortaya çıkar. Kıskançlık ve kırgınlık olabileceği gibi ebeveynler, bu duruma hem üzülür hem de bir çözüm yolu arar. Peki, ebeveynler barış tohumları ekmek için ne yapabilir? Sizin için hazırladığımız bu yazıda hem kardeş kıskançlığı konusunu ele alacağız hem de çözüm yolları sunacağız.

Kardeş Kıskançlığı Nedir?

Kardeş kıskançlığı, kardeşler arasında ebeveynlerin dikkatini çekmek için verilen bir savaştır. Kardeş kıskançlığı, genellikle ailenin yeni bir üyesi olduğunda ve büyük kardeş, bebeğin onun yerini alacağından korktuğunda başlar. Daha büyük olan çocuk aşırı derecede kıskanç olabilir ve bebeğe karşı saldırgan davranışlarda bulunabileceği gibi altını ıslatma ya da bebek konuşması gibi yaşına uygun olmayan davranışlar sergileyebilir. Bu gerileyen davranış, daha büyük çocuğun kendisinin de o aileden olduğunu belirtmek ve ebeveynlerin dikkatini kendi üzerine çekmek için yapılan bir eylemdir. Çocuklar büyüdükçe, kardeş kıskançlığı daha büyük bir soruna dönüşebilir ve aşırı rekabetçi veya saldırgan davranışlara yol açabilir.

Kardeş kıskançlığı aynı ailede büyüyen çocuklar arasında süregelen çatışmayı esas alır. Öz kardeşler, üvey kardeşler ve hatta evlat edinilmiş kardeşe karşı yapılan bir davranış olabilir. Kardeş kıskançlığında en çok karşılaşılan eylemler şunlardır:

  • Sözlü veya fiziksel kavga,
  • Lakap takma,
  • Gevezelik ve çekişme,
  • Ebeveynin ilgisini çekmek için sürekli rekabet halinde olmak,
  • Kıskançlık duygularını dile getirmek.

Kardeş Kıskançlığı Kaç Yaşında Başlar?

Kardeş kıskançlığı, iki korkudan dolayı meydana gelir: anne sevgisini yitirme korkusu ve ebeveynin ilgisinin paylaşılması endişesi. Bundan dolayı, kardeş kıskançlığı genellikle 3 yaş civarında yaşanmaya başlar.

Kardeş Kıskançlığına Sebep Olan Şeyler Nedir?

Genel olarak baktığımızda kardeş kıskançlığının temel nedenlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

  • Bir döneme kadar tek çocuk olarak büyümüş olmak,
  • Ailenin çok fazla ilgisini gördükten sonra, bu yoğun ilginin tamamen kardeşe döneceğini düşünmek,
  • Ebeveyn ilgisinin bölünmesi,
  • Büyük olan çocuğa daha az zaman ayırmak,
  • Çocukta terkedilmişlik hissinin oluşması,
  • Kardeşler arasında yaş farkının az olması,
  • Kardeşin farklı cinsiyette olması,
  • Ev dışındaki kişilerin büyük çocuk ve kardeşi ile ilgili kıyaslayıcı cümleler kurması.

Kardeş kıskançlığına yol açan diğer faktörleri ise şu şekilde açıklamak mümkündür:

  • Çocukların bulunduğu dönemler

Her çocuk belirli bir gelişim aşamasından geçer. Büyük çocuk ile küçük kardeşin gelişim çağlarında tartışması veya çatışması gayet doğaldır ancak bu çatışma sırasında ebeveynin belirli bir taraf tutması, kardeş kıskançlığına neden olabilir.

  • Kıskançlık

Kıskançlık doğal bir duygu olmakla beraber fazla kıskançlık, birçok olumsuz sonuca neden olabilir. Örneğin, küçük kardeşin büyük çocuğun önünde övülmesi çocukta kıskançlık duygusunun katlanmasına neden olabilir.

  • Bireysellik

Çocukların, kardeşlerinden de dahil olmak üzere, kendilerini farklı kılmaya ve en iyiyi başarmaya yönelik doğal bir eğilimleri vardır. Kimin daha uzun kuleyi inşa edebileceği, en hızlı arabayı kimin süreceği veya en çok yemeği kimin yiyebileceği gibi ufak yarışlar onlar için oldukça önemlidir.  Bu noktada kardeşler arasındaki rekabetin körüklenmemesi önemlidir.

  • Çatışma çözme becerilerinin eksikliği

Çocuklar, ebeveynlerini düzenli olarak yüksek sesle veya agresif bir şekilde kavga ederken görürse, bu davranışa rol model olabilirler. Başka bir deyişle çocuk, çatışmanın başka bir yolunun nasıl olduğunu bilmez ve gördüğü çatışma yönetimini uygulamaya çalışır.

  • Aile dinamikleri

Bir çocuğun kronik bir hastalığı veya özel ihtiyaçları varsa, doğum sırası nedeniyle farklı muamele görmüşse veya olumsuz davranışları pekiştirilmişse, ailedeki iletişim farklı bir boyut kazanabilir. Bundan dolayı ebeveyni seçimleri, mevcut bir kardeş kıskançlığına katkıda bulunabilir veya hatta durumu daha da kötü bir hale getirebilir. Bununla birlikte, kardeş rekabetini şiddetlendirebilecek ebeveyn davranışları vardır. Bu davranışları şu şekilde sıralamak mümkündür:

  • Sürekli bir çocuğu övmek ve diğerini eleştirmek,
  • Çocukları rekabete sürükleyerek birbirine düşürmek,
  • Bir çocuğun ihtiyaçlarına ve ilgi alanlarına daha fazla önem vermek,
  • Bir çocukla iyi bir iletişim kurarken diğer çocuğu göz ardı etmek.

Kardeş Kıskançlığının Belirtileri Nedir?

Yaşı daha büyük veya belirli bir gelişim evresinden geçmiş kişilerde oluşan kıskançlık ortamını sezmek oldukça kolaydır ancak bu durum çocuklarda ne yazık ki kolayca gözlemlenemez. Kardeş kıskançlığında görülen belirtileri şu şekilde sırlamaka mümkümdür:

  • Kekemelik,
  • Emeklemeye geri dönme,
  • Bebek gibi konuşma,
  • Biberonla beslenmek isteme,
  • Yalancı emzik kullanmaya başlama,
  • Anneye aşırı bağımlı olma,
  • Konuşmanın gecikmesi.

Bu gibi durumlar, bir çocuğun kendisini ön plana çıkarmaya çalıştığının bariz bir göstergesidir. Altta yatan neden ise, küçük kardeşi gibi olduğunda daha fazla ilgi çekebileceği algısıdır.

Kardeş Kıskançlığı İçin Neler Yapılabilir?

Kardeş kıskançlığı için öncelikle ebeveynlerin çocuklarla işbirliği içinde olması gerekir. Bu sayede hem aile içi huzur sağlanır hem de kardeş kıskançlığı sorunu ortadan kaldırılabilir.

  • Kardeş kıskançlığı ciddi bir durum olmakla beraber öncelikle ebeveynlerin bu konuda belirli çalışmalar yapması gerekir. Çocuklar bir çatışmayı uygun şekilde nasıl ele alacaklarını ve çatışmaları nasıl çözüme kavuşturacaklarını ailelerinden öğrenir. Bundan dolayı, çocuğa uygun bir rol model olmak, kardeşleri ile olan ilişkilerinin de daha iyi bir hal almasını sağlayacaktır.
  • İşleri basit tutmak her zaman en iyisidir. Kardeşler arası bir çatışma yaşandığı takdirde çocukların sakinleşene kadar odadan çıkması ve ayrı yerlerde beklemesi çok daha sağlıklı olacaktır.
  • Çocuklarınızın arasındaki bağı güçlendirmeye yönelik çalışmalar yapmak da onların ilişkisini daha iyi bir hale sokacaktır. Ailece yapılacak bir aktivite, sinema günü gibi etkinlikler iki tarafın birbirine yakınlaşmasına ortam hazırlayacaktır.

Çocuklarınız arasındaki anlaşmazlıkları çözmeyi teşvik ederken şunları göz ardı etmemek de oldukça değerlidir:

  • Taraf tutmaktan kaçının.
  • Herkes için faydalı olan bir çözümü teşvik edin.
  • Lakap takmamak veya fiziksel temas kurmamak gibi sınırlar koyun.
  • Empatiyi öğretin. Çocuklarınızı kardeşlerinin yerine koymaya teşvik edin.
  • Bire bir zamana öncelik verin. Günlük olarak, çocuklarınızın her biri ile ayrı ayrı vakit geçirmek için birkaç dakika ayırmaya çalışın. Ardından, haftalık veya aylık olarak, birlikte en sevdiğiniz aktiviteyi yaparak biraz “yalnız zaman” geçirmeye çalışın.
  • Ailenizde bir takım kültürü oluşturmayı teşvik edin. Ebeveynler ve kardeşler ortak hedefler için çalışan bir ekip gibi davrandıklarında, aile üyeleri daha iyi geçinme ve fazla rekabet etmeme eğilimindedir.
  • Herkese biraz alan verin. Çocuklarınız aynı odada kalıyorsa, ev içinde kendi başlarına zaman geçirmeleri için fırsat tanıyın.

Unutmayın. Muhtemelen çocuklarınız arasında kardeş rekabetine neden olmasanız da istemeden de olsa durumu daha da kötü bir hale getiriyor olabilirsiniz. Kardeş kıskançlığını tamamen durduramazsınız ancak bu ebeveynlik stratejilerini uygulamak, çocuklarınızın kavga etme sıklığını azaltabilir.

Çocuklarımın Daha İyi Geçinmesine Nasıl Yardımcı Olabilirim?

Kardeş kıskançlığı ile mücadelede aslında işin büyük bir kısmı ebeveynlere düşmektedir. Çünkü ebeveynler farkında olmadan çocuklar arasında rekabetin gelişmesine neden olurlar. Bir ebeveyn olarak yapabileceğiniz şeyleri şöyle sıralayabilir:

  • Her şeyden önce, asla taraf tutmayın.
  • Çocuklarınızı birbirleriyle kıyaslamamaya çalışın. Örneğin, “Kardeşin matematikte iyi notlar alıyor, sen neden yapamıyorsun?” gibi şeyler söylemeyin.
  • Bırakın her çocuk olduğu kişi olsun.
  • Çocuklarınızın her birinin bireysel yeteneklerinin ve başarılarının olduğunun farkına varın.
  • Çocuklarınızı rekabet etmek yerine işbirliği yapmaya teşvik edin.
  • Çatışmaların genellikle ne zaman meydana geldiğine dikkat edin. Çatışmalar uykudan önce mi yoksa çocuklar acıktığında mı meydana geliyor? Belki rutinde bir değişiklik yapmak, çocuklarınızın arasındaki çatışmaları önlemeye yardımcı olabilir.
  • Çocuklarınıza birbirlerine nasıl yaklaşmaları gerektiğini öğretin. Onlardan beraber oyun oynamalarını, eşyalarını ve oyuncaklarını paylaşmalarını isteyin.
  • Adil olmak çok önemlidir ama adil olmak, eşit olmakla aynı şey değildir. Çocukların yaşları nedeniyle farklı ayrıcalıkları olabilir. Çocuklar bu eşitsizliğin bir çocuğun daha büyük olması veya daha fazla sorumluluğu olması nedeniyle olduğunu anlarsa, bunu adil bir şey olarak görecektir. Çocuklarınıza eşit davranmaya çalışmış olsanız bile, sizden adil bir ilgi, disiplin ya da yanıt almadıklarını hissettikleri zamanlar olacaktır.
  • Bir çocuğunuz ile yalnız kaldığınızda, onlara kardeşlerinin sevdikleri veya sevmedikleri yönlerini sorun. Bu, ilişkilerini takip etmenize yardımcı olacaktır.
  • Can kulağıyla dinleyin. Çocuklarınızın ailede olup bitenler hakkında ne düşündüklerini dinleyin. Çocuklarınızın nasıl hissettiğini öğrenin. Bu şekilde onları yönlendirmeniz çok daha kolay olacaktır.
  • Çocuklarınızın farklılıklarını önemseyin ve bunların doğal bir şey olduğunu hissettirin.
  • Her çocuğun kendi yolunda özel olduğunu bilmesini sağlayın.
  • Aile toplantıları yapın. Bu, tüm aile üyelerinin şikayetlerini dile getirmesi, çözümler önermesi ve anın hararetinden uzakta anlaşmazlıkları çözmeleri için harika bir fırsattır. Aile toplantılarınızı başarılı kılmak için bazı genel kurallar belirleyin. Herkese konuşma ve kendisini ifade etme hakkın tanıyın. Herkesin konuşan kişiyi dinlemesini sağlayın. Kimsenin kimseyi küçümsemesine izin vermeyin.
  • Bir önceki hafta yaşananları, aile sorunlarını veya olumlu olayları tartışın. Tartışılacak konuyu netleştirin. Olası çözümler üretin.
  • Bir sonraki hafta için eğlenceli bir aktiviteler planlayın ve tüm aile bireylerinin bu etkinliğe katılmasını sağlayın.

Çocuğun Psikolojik Desteğe İhtiyaç Duyduğunu Nasıl Anlarsınız?

Çocukta uzun süren bir moral bozukluğu, mutsuzluk, sevdiği şeylere ilgisini kaybetmesi, altına ıslatması, tırnak yemesi, davranış bozuklukları, uyku bozuklukları, yeme bozuklukları, aşırı öfke, hırçınlık, depresyon, saygısızlık, arkadaşlarına zarar verme, fobiler, takıntılar, her fırsatta kardeşini kötülemesi ve ona zarar vermesi gibi davranışlar gözlemlediğiniz takdirde çocuğunuzu acilen bir terapiste yönlendirmeniz gerekmektedir. Çocuğun kardeş kıskançlığı durumu ile karşı karşıya kalması hem kendi psikolojisini hem de diğer aile üyelerini derinden etkileyecektir. 

Uzm. Dr. Bilge Merve KALAYCI ve Kardeş Kıskançlığı

Kardeş kıskançlığı, genel olarak hem ebeveynleri hem de ergenleri etkisi altına almakla beraber bu davranışlar, ciddi sonuçlara yol açabilmektedir. Ancak bu sorunların üstesinden gelebilmek için yapılabilecek birçok şey vardır. Mevcut durumun kişinin yaşamını olumsuz olarak etkilememesi için acilen gerekli desteğin alınması önerilir. Çocuk Psikiyatri uzmanlarından ve psikologlardan bu tür problemlerde danışmanlık alınabilir. Bu noktada önemli olan şey, kişinin yeterince gözlemlenmiş olmasıdır.

Ankara ilinde yer alan birçok uzman bu konuda hizmet vermektedir. Eğer siz de bir kişinin kardeş kıskançlığına dair davranışlar sergilediğinden endişe duyuyorsanız dilediğiniz zaman bir uzmandan randevu alabilirsiniz. Tedavi sürecinde sadece hekimin başarılı olması yeterli olmamaktadır. Bu süreçte ailenin yanı sıra sosyal çevre de önemli hale gelir. Tedavinin en temel amacı kişi için yaşam kalitesini en üst seviyelere taşımaktır. Bu temel amaç, hem tedavi süreci hem terapiler hem de ailenin desteği ile sonuç verebilir.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Scroll to Top