Çocuklar büyürken birçok evreden geçer ve evreler sonucunda gelişirler. Gelişimin en önemli evrelerinden biri de çocuğun tuvalet eğitimine almaya başladığı zamandır. Ancak tuvalet eğitimi kısa sürede verilen bir eğitim değildir. Çocuğun bu eğitime hazır olması gerekir. Kendinize şu soruları sorarak tuvalet eğitimine başlayıp başlamayacağını karar verebilirsiniz.
- Çocuğunuz tuvalete yürüyüp oturabiliyor mu?
- Çocuğunuz pantolonunu indirip tekrar yukarı çekebiliyor mu?
- Çocuğunuz iki saate kadar kuru kalabilir mi?
- Çocuğunuz temel yönergeleri anlayıp uygulayabiliyor mu?
- Çocuğunuz tuvalete gitmesi gerektiğinde bunu size söylüyor mu?
Eğer cevabınız “evet” ise çocuğunuz için tuvalet eğitimine başlamanın zamanı gelmiş demektir.
Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir?
Tuvalet eğitimine başlamadan önce çocuğunuzu bu büyük adıma hazırlamanız gerekiyor. Peki nasıl mı? Hemen birlikte göz atalım.
- Çocuğunuza tuvalete eğitime vermeden önce ona “çiş”, “kaka” ve “gitmem gerek” gibi kolay kelimeler öğretin.
- Çocuğunuzun bezini değiştirdiğinizde, ıslak veya kirli bebek bezlerini lazımlığa koyun. Böylece çocuğunuz, lazımlığın ne işe yaradığını anlamış olacak.
- Çocuğunuzun sizi veya diğer aile üyelerini tuvaleti kullanırken izlemesine ve ne yaptığınız hakkında konuşmasına izin verin.
- Günde bir veya iki kez çocuğunuza alıştırma külodu giydirmeye başlayın. Bu sayede çocuğunuzun ıslaklık hissini anlamasını sağlayın.
- Çocuğunuzun bol miktarda lifli gıda tükettiğinden ve bol su içtiğinden emin olun. Böylece çocuğunuz kabız olmaz ve rahat bir şekilde tuvaletini yapabilir.
- Tuvalet eğitimine günlük rutinleri değiştirmediğiniz bir zamanda başlayın. Tatile çıkarken, çocuk kreşe başladığında veya yeni bir eve taşınırken bu sürece adım atmayın. Evden çıkma planınızın olmadığı bir günde çocuğunuzun tuvalet eğitimine başlamak en iyi bir fikirdir.
- Tuvaleti çocuğunuzun günlük rutininin bir parçası haline getirmeye çalışın. Örneğin, çocuğunuzu sabahları, yemeklerden önce veya sonra lazımlığı kullanmaya teşvik edin.
- Çocuğunuzu tuvalete gitmeye teşvik edin ama onu asla zorlamayın.
- Çocuğunuz klozete veya lazımlığa oturduktan 3-5 dakika içerisinde çiş veya kaka yapmıyorsa, çocuğunuzun tuvaletten çıkmasına izin verin. Çocuğunuzu tuvalette çok uzun süre oturtmamak iyi bir yöntemdir. Çünkü çocuk uzun süre tuvalette oturduğunda bunu bir ceza olarak algılayabilir.
- Çocuğunuzu, her tuvalete gittiğinde övün. Lazımlıkta oturduğu için ona ‘aferin’ diyebilirsiniz. Çocuğunuz sürecin her bir parçasında ustalaştıkça övgüyü kademeli olarak azaltın.
- Çocuğunuz tuvaleti kaçırırsa, sinirlenmemeye çalışın. Yorum yapmadan veya sinirinizi çocuğa yansıtmadan sakin kalmaya çalışın.
- Çocuğunuz nasıl yapılacağını öğrenene kadar poposunu silin. Özellikle kızlarda önden arkaya doğru silmeyi unutmayın.
- Oğlunuza, çişten sonra penisini temizlemesini öğretin.
- Çocuğunuza tuvaleti kullandıktan sonra ellerini nasıl yıkaması gerektiğini öğretin.
Çocuğun Tuvalet Eğitimine Hazır Olduğunu Nasıl Anlarız?
Çocuğunuz, yaklaşık iki yaşından itibaren tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair işaretler verir. Bazı çocuklar 18 aylıkken belirtiler gösterirken, bazıları ise bu belirtileri iki yaşından sonra göstermeye başlar. İşte bu belirtileri şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Kendi başına dengeli bir şekilde yürüyor ve kısa süreli olarak oturabiliyorsa,
- Yavaş yavaş daha bağımsız hale geliyorsa,
- Başkalarının tuvalete gitmesini izlemekle ilgilenmeye başlıyorsa,
- İki saate kadar tuvaletini tutabiliyorsa,
- Bezine kakasını veya çişini yaptığında bunu size söyleyebiliyor ya da jest ve mimikleri ile belirtebiliyorsa,
- Bebek bezi takmaktan hoşlanmamaya başladıysa,
- Bezi ıslandığında veya kirlendiğinde çıkarmaya çalışırsa.
Çocuğunuz tuvalet eğitimi almaya hazır olduğunda tüm bu belirtilerin hepsini göstermesi gerekmez. Genel bir eğilim, tuvalet eğitimine başlama zamanının geldiğini size bildirecektir.
Tuvalet Eğitimini Zorlaştıran Faktörler Nelerdir?
Bazı çocuklar taktıkları bezden ne kadar rahatsız olsa da tuvalete gitmek istemez veya tuvalete gittiğinde rahatsız hisseder. Çocuğu bu ruh haline sokan birçok faktör mevcuttur.
1- Anksiyetenin neden olduğu tuvalet eğitimi sorunları
Çocuklar tuvalete gitmeyi reddettiğinde bu durum, ebeveynlere garip gelebilir. Ancak birçok çocuğun tuvalet eğitimi konusunda bazı kaygıları vardır. Bu bazen yeni bir şeyin korkusu olabilir, bazen tuvaletler hakkında özel korkular olabilir. Tuvaletlerin çıkardığı seslerden ya da sifonu çekince eşyaların gizemli bir şekilde ortadan kaybolmasından korkabilirler. Tuvalete düşmekten korkabilirler ya da bir şeyin tuvaletin içerisinde gizlendiğinden endişe edebilirler. Bunun yanı sıra birçok çocuk; kabızlık, idrar yolu enfeksiyonları veya diğer tıbbi problemlerle yüzleştiği için tuvaleti ağrıyla ilişkilendirebilir. Bu da onları tuvalete gitmekten alıkoyar.
Bir çocuğun tuvalete gitme korkusunun nedeni ne olursa olsun, tuvalet eğitiminde zorlama olmamalıdır. Küçük çocukların korkularının ne olduğunu bilmek gerekir. Ebeveynler uygun bir dille tuvalette korkacak bir şey olmadığını belirtmelidir. Bu nedenle, çocuğunuz tuvalet eğitimi konusunda endişe belirtileri gösteriyorsa, yapılması gereken ilk şey bu endişeyi azaltmaktır. Başka bir şey yapmadan önce çocuğunuzun kabızlık, sert dışkı veya ağrıya neden olabilecek diğer problemlerden muzdarip olmadığını da bilmek gerekir.
2- Dış faktörlerden kaynaklı tuvalet eğitimi sorunları
Çocuklar zaman zaman dış faktörlerden de etkilendikleri için tuvalete gitmek istemeyebilirler. Tuvaletin soğuk, karanlık veya korkutucu olması onları tuvalete gitmekten alıkoyar. Bundan dolayı çocuğu ve çocuğun tepkilerini bu anlamda gözlemlemek oldukça önemlidir.
3- Ebeveyn davranışları kaynaklı tuvalet eğitimi sorunları
Bazı ebeveynler, çocuklarına tuvalet eğitimi verirken sabırsız davranabilir. Süreci oldukça kısa tutmaya çalışarak çocuğun hemen bu eğitimi almasını ister. Çocuk ağır hareket ettiğinde veya süreci yavaş yavaş ilerlettiğinde ise çocuğa kızar veya çocuğu azarlar. Bu şekilde çocuk, tuvalete her gittiğinde azarlanacağı korkusu ile tuvalet gitmek istemez. Bu konuda ebeveynlerin dikkatli olması şarttır.
Tuvalet Eğitiminde Aileler Nasıl Davranmalıdır?
Tuvalet eğitimi ebeveyn ve çocuğun işbirliği yapması sonucunda ilerleyen bir süreçtir. Aileler bu konuda daha destekleyici bir tavra bürünmeli ve çocuğun yanında olduğunu hissettirmelidir.
- Tüm sorumluluğu çocuğunuza devredin.
Çocuğunuz tuvaleti kullanmak zorunda olduğunu anladığında direnecek bir şeyin kalmadığını anlar ve yavaş yavaş bu rutine alışır. Çocuğunuz tuvalete gitmek istemediğinde vücudunun her gün “çiş” ve “kaka” yapması gerektiğini söyleyin. Çocuk halen inat ediyorsa bir süre tuvalet konusunda söz etmeyin. Çocuk tuvaletinin geldiğini anladığında sizden ilgi çekmek için tuvaleti kullanacaktır.
- Çocuğunuzu tuvalet konusunda uyarmamaya başlayın.
Çocuğunuza sürekli tuvalete gitmesi gerektiğini söylerseniz çocuk bunu farklı anlayabilir ve inat edebilir. Bundan dolayı zaman zaman ona uyarılar yapmaktan vazgeçin. Yavaş yavaş rutine alıştığı için otomatik olarak tuvalete gidecektir.
- Tuvaleti kullanması için çocuğunuzu teşvik edin.
Çocuğunuz kendi isteği ile tuvalete gittiğinde, altını iyi bir şekilde temizlediğinde veya tuvaletini tutabildiğinde onu övün veya ödüllendirin. Çocuğunuzla beraber oyun oynayın veya birlikte bir yürüyüşe çıkın. Özel bir teşvik unsuru olarak ona en sevdiği tatlıyı da yapabilirsiniz.
- Tuvaleti kullandıkça ona bir yıldız verin.
Çocuğunuz için bir takvim alın ve çocuğunuzun görebileceği bir yere asın. Çocuğunuz her tuvalete girdiğinde, altına kaçırmadığında veya gerekli temizliği yaptığında ona bir yıldız verin. Çocuk, her gün bir tane daha yıldız almak isteyecek ve bundan dolayı da elinden gelenin en iyisini yapacaktır.
- Çocuğunuz tuvalete hiç oturmadıysa, tutumunu değiştirmeye çalışın.
Çocuğunuza büyük tuvaleti mi yoksa lazımlığı mı kullanmak istediğini sorarak ona seçenekler sunun. Bağırsak hareketlerinin olduğunu görüyorsanız ona; “Kaka dışarı çıkıp tuvalete girmeye çalışıyor. Kakanın yardımına ihtiyacı var.” gibi eğlenceli cümleler söyleyin. Ancak çocuğunuza lazımlığa veya banyoya kadar eşlik etmeyin ve onu beklemeyin. Bunu kendi başına yapması gerektiğini öğretin.
- Çocuğunuza, altını ıslattığında veya kirlettiğinde kıyafetlerini değiştirmesi gerektiğini hatırlatın.
Çocuğunuzun pantolonunun ıslak veya kirli olduğunu fark ettiğiniz anda, kendisini temizlemesini isteyin. Sahip olduğunuz ana rol, bu kuralı uygulatmaktır. Bu sayede çocuk hem temizliği hem de böyle bir durumda ne yapması gerektiğini öğrenecektir.
- Çocuğunuzu meydana gelen kazalar yüzünden cezalandırmayın veya onu kırıcı bir şekilde eleştirmeyin.
Kazalara karşı nazik davranın ve sakin kalın. Kardeşlerinin onu kızdırmasına veya onunla alay etmesine izin vermeyin. Çünkü ceza, alay, eleştiri gibi tutumlar başarılı tuvalet eğitimi sürecini geciktirir ve çocukta duygusal sorunların meydana gelmesine neden olabilir.
- Anaokulu veya gündüz bakım evinden evde öğrettiğiniz stratejiyi uygulamalarını isteyin.
Çocuğunuzun öğretmenlerinden çocuğunuzun her zaman tuvalete gitmesine izin vermelerini rica edin. Oluşabilecek herhangi bir duruma karşı okulda veya kreşte ekstra temiz iç çamaşırı bulunmasını sağlayın.
Tuvalet Eğitimi Kaç Yaşında Verilmelidir?
Pek çok çocuk 18 ila 24 ay arasında tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair belirtiler gösterir. Ancak, bazı çocuklar 3 yaşına gelene kadar bu sürece hazır olmayabilir. Aceleniz yok. Geç olsun güç olmasın! Bu eğitime çok erken başlarsanız, çocuğunuzu eğitmek daha uzun zaman olabilir.
Tuvalet Sorunu İle Karşılaşıldığında Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
Çocuğunuz tuvalet ile ilgili sorunlar yaşıyorsa öncelikle onu bir çocuk doktoruna götürün. Kabızlık, idrar yolu enfeksiyonu gibi durumlar da tuvalet eğitimini engelleyebilir. Fizyolojik bir muayeneden sonra herhangi bir sorun olmadığını anladığınızda uzman bir çocuk psikiyatristinden randevu alın.
Dr. Bilge Merve Kalaycı ve Tuvalet Eğitimi
Tuvalet eğitimi, çocuklar için oldukça önemli bir adımdır. Ebeveynleri ile güçlü bir bağı olan çocuklar genellikle bu eğitimi başarılı ile tamamlar. Ancak çocuk, her şeye rağmen tuvalete gitmek istemiyor ve kaygılı bir ruh haline bürünmüşse mevcut durumun çocuğun yaşamını olumsuz olarak etkilememesi için acilen gerekli desteğin alınması önerilir. Çocuk psikiyatristleri ve psikologlar aracılığı ile de bu tür problemlerde danışmanlık alınabilir. Bu noktada önemli olan şey, çocuğun yeterince gözlemlenmiş olmasıdır.
Ankara ilinde yer alan birçok uzman bu konuda hizmet vermektedir. Eğer siz de çocuğunuzun tuvalet eğitimi ile ilgili sorun yaşadığından endişe duyuyorsanız dilediğiniz zaman Uzman Dr. Psikiyatrist Bilge Merve Kalaycı‘dan randevu alabilirsiniz. Tedavi sürecinde sadece hekimin başarılı olması yeterli olmamaktadır. Bu süreçte ailenin yanı sıra sosyal çevre de önemli hale gelir. Tedavinin en temel amacı çocuk için yaşam kalitesini en üst seviyelere taşımaktır. Bu temel amaç, hem tedavi süreci hem terapiler hem de ailenin desteği ile sonuç verebilir.
Çocuk ve Ergenlerde Sınav Kaygısı
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozuklukları
Bebek ve Çocuklarda Beslenme Sorunları