Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) Nedir?
Tıpta enürezis olarak adlandırılan idrar kaçırma rahatsızlığı, halk dilinde alt ıslatma olarak da bilinir. Hem gündüz hem de gece görülebilen enürezis, birçok yaşta gözlemlenen bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığın tedavisinde birçok doktorun yanı sıra birçok psikolog veya psikiyatristin de rol oynadığı bir gerçektir. Çünkü genellikle fizyolojik bir durum gibi görülse de enürezis, farklı temellerde dayanabilir.
Primer ve Sekonder Enürezis Nedir?
Çocuklarda enürezis, uyku sırasında aralıklı idrar kaçırma olarak tanımlanabilir. Farklı yaş gruplarında da enürezise rastlanabilir. Örneğin, enürezis genellikle beş yaşında görülse de yedi yaşındaki çocukların yaklaşık %5 ila %10’unda enürezis görülmektedir. 10-11 yaşına kadar erkek çocuklarda enürezise rastlanabilir. Enürezis son zamanlarda o kadar sık rastlanan bir rahatsızlık olmuştur ki örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nde tahminen 5 ila 7 milyon çocuk enürezislidir.
Enürezis, primer enürezis ve sekonder enürezis olmak üzere genellikle iki başlık altında incelenir. Primer enüreziste çocuk, doğduğu günden beri idrar kontrolünü sağlayamaz. Sekonder enüreziste ise durum biraz farklıdır. Çocuk tuvalet eğitimini tamamladıktan sonra idrar kaçırmaya ve altını ıslatmaya başlar.
Primer enürezis incelendiğinde hastada şu gibi durumların ortaya çıktığı gözlemlenir: Mesanenin (idrar kesesinin) dolu olmasına rağmen uykudan uyanamama, sık sık tuvalete çıkma, mesanenin fonksiyonunun azalması. Primer enürezis şüphesiyle doktora gidildiği takdirde öncelikle hastanın ilk değerlendirmesi yapılır. Bu ilk değerlendirme; hastaya veya hastanın ailesine ait bir öykü, fizik muayene ve idrar tahlilinden oluşur. Eğer bu değerlendirmeden bir sonuç alınamadıysa ardından diğer nedenler göz önüne alınır. Çünkü kabızlık, obstrüktif uyku apnesi, diabetes mellitus, diabetes insipidus, kronik böbrek hastalığı ve psikiyatrik bozukluklar gibi çeşitli durumlar enürezis ile ilişkilidir. Bu rahatsızlıklıklar ile enürezis ilişkisine bakılır ve tedavi süreci bu ilişkilendirmeye göre planlanır. Ancak şu da unutulmamalıdır ki enürezisin bir diğer tetikleyicisi, psikolojik nedenlerdir. Tüm değerlendirmeler yapıldıktan sonra bir sonuç alınamadığı takdirde hasta, alanında uzman bir psikolog veya psikiyatriste yönlendirilir.
Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) Neden Meydana Gelir?
Enürezis temelde, idrar üretiminin sirkadiyen ritimlerinin gecikmiş gelişimi ile ilişkilidir ve birçok nedenden kaynaklanabilir. Örneğin her hastalıkta olduğu gibi genetik, kişinin enürezis ile karşı karşıya kalmasına neden olabilir. Çünkü ebeveynleri enürezis yaşayan çocukların bu rahatsızlığının olma olasılığı daha yüksektir. Bir diğer neden ise çocuğa yetersiz tuvalet eğitiminin verilmesidir. Tuvalet eğitimi, küçük yaştaki çocuklar için oldukça önem taşır ancak bu eğitim, yeterince iyi bir şekilde verilmediği takdirde öncelikle enürezis ardından bu rahatsızlıkla bağlantılı diğer rahatsızlıklarla karşı karşıya kalmak oldukça muhtemeldir. Diğer bir faktör ise psikolojik altyapısı olan problemlerdir. Örneğin, stresli ruh hali bir çocuğu enürezise yatkın bir hale getirebilir. Stresin yanı sıra travmatik olaylar da çocuğu oldukça etkiler. Birçok ebeveyn bu durumun farkında olmasa da yaşanan her şey çocuğun hayatında bir iz bırakır. Çocuk büyük bir travmatik olay atlattıktan sonra veya çocuğun normal rutinindeki aksamalardan sonra duygusal stres, çocuğun altını ıslatmasına neden olabilir. Örneğin çocuk birçok nedenden dolayı enürezis ile karşı karşıya kalabilir: yeni bir eve taşınmak, yeni bir okula kaydolmak, sevilen birinin ölümü vb.
Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) Ne Sıklıkla Görülür?
Enürezis, 5 ve 5 yaşın üstündeki çocuklarda görülen idrarını istemsiz olarak kaçırma durumudur. Dünya üzerinde milyonlarca çocuk, enürezis rahatsızlığı ile karşı karşıyadır. Rahatsızlığın farklı nedenleri olsa da belirtiler ve sonuçlar benzerdir. Yapılan araştırmalar sonucu, 5 yaşındaki çocukların tahminen %5 ila 10’u, 10 yaşındaki çocukların %3 ila 5’i ve 15 yaşındaki çocukların %1’inin enürezis rahatsızlığından yakınır. Enürezisli çocukların kabaca %1’inde bu durum, yetişkinliğe kadar devam ederken çoğu kişi için enürezis ergenlik döneminde son bulur.
Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) Kaç Yaşında Tanı Konur?
Çocuk, aile tarafından iyi bir şekilde gözlemlendiği takdirde enürezis, erken yaşta teşhis edilebilir ve tedavi süreci bu yaşta başlayabilir. Ancak enürezis, genellikle çocukların okul çağında fark edilir. Yani bir çocuğun enürezisli olup olmadığı genellikle 5-6 yaştan sonra fark edilir ve doktorların teşhisinden sonra gerekli tanı konulur.
Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) Tanısı Nasıl Konur?
Enürezis tanısı konulmadan önce çocuk, bir süre gözlemlenmelidir. Aşağıda sıralanan belirtiler devam ediyorsa uzmanlardan destek alınması şarttır.
- Bir çocuk -istemeden veya isteyerek- altını ıslatıyor ve bu durum, arka arkaya üç ay boyunca haftada en az iki kez meydana geliyorsa,
- Çocuk, tuvaletini yaparken mesaneyi tam olarak boşaltamıyorsa,
- Aşırı aktif mesanesi varsa.
Çocuklarda İşeme Fonksiyon Bozukluğu Nedir?
İşeme fonksiyon bozukluğu veya işeme disfonksiyonu, bir kişinin mesanesini normal şekilde boşaltmadığı anlamına gelir. İşeme disfonksiyonu olan bir çocuğun sahip olduğu problemler ve semptomlar, onun işeme disfonksiyonunun tipine bağlı olacaktır. Bu problemler ve semptomlar, gündüz ve gece altını ıslatması, sık ve acil idrara çıkma, idrar yolu enfeksiyonları veya bazen böbrek rahatsızlığı içerebilir. Sadece geceleri alt ıslatma (gece enürezisi) işeme disfonksiyonu olarak kabul edilmez. İşeme disfonksiyonu olan birçok çocuğun bağırsaklarında da sorunlar vardır.
3, 4 ve 5 Yaşındaki Bir Çocuk Neden Altına Kaçırır?
Dünya Sağlık Örgütünün tarafından 5 yaşından sonra en az 3 ay boyunca ve en az haftada 2 kez olmak üzere alt ıslatma tanımlanan enürezis, 5 ve 5 yaş altındaki çocuklarda sıklıkla görülen bir durumdur. Bu duruma genellikle yetersiz tuvalet eğitimi neden olmaktadır. Ancak fizyoloji ve eğitim sistemin dışına atıp psikolojik nedenlere de göz atmakta yarar vardır.
6, 7, 8, 9 ve 10 Yaş Çocuğu Neden Altına Kaçırır?
Bazı fiziksel ve zihinsel hastalıklarda alt ıslatma problemi 5 yaş üstündeki çocuklarda da görülebilir. Çocuklarda görülen alt ıslatma davranışının ortaya çıkmasında genetik etkenlerin rolü olduğu bilinmektedir. Ailesinde enürezis olan çocukların diğer çocuklara göre daha yüksek oranda bu sorunu yaşadığı yapılan çalışmalar neticesinde ortaya konmuştur. Yine mesane fizyolojisi ile ilgili sorunlar (mesane kasında ani ve istemsiz kasılmalar, azalmış mesane fonksiyonel kapasitesi) vücut sıvı dengesini düzenleyen hormonların salınımındaki sorunlar ve psikolojik etkenler enürezise sebep olabilmektedir. Tuvalet eğitimi sırasında uygulanan yanlış davranışlar (cezalandırma, korkutma), büyük yaştaki çocuklara bez bağlanması, aile düzenindeki önemli değişiklikler (kardeş doğumu veya boşanma gibi) enürezise yol açabilir. Çocuğu korkutma ve cezalandırma gibi yanlış tutumlar sorunu çözmek bir yana uzamasına, şiddetlenmesine ve tabloya depresyon gibi başka sorunların eklenmesine yol açmaktadır. Bundan dolayı 5 yaş üstündeki çocuklarda bu durum devam edebilir. Durum fark edildiği takdirde çocuğu ve aileyi uzmanlara yönlendirmek şarttır.
Çocuklarda Alt Islatma Kaç Yaşına Kadar Devam Eder?
5 yaşına kadar alt ıslatma normal kabul edilebilir. Çocuk büyüdükçe ve ergenlik dönemi yaklaştıkça bu sorunun ortadan kalkması beklenir.
İdrar Kaçırma Nasıl Önlenebilir?
İdrar kaçırmanın önüne geçmek muhtemeldir ve birçok yöntemi vardır. Örneğin; küçük kapasiteli mesanesi olan çocuklar için antikolinerjik bir ilaç mesane kapasitesini artırabilir. Bu ilaç, mesane kasılması çok sık olan hastalarda mesane kasılmalarını da azaltabilir. Bu çocukların sık sık tuvalete gitmesi önemlidir. Tuvaleti tutmaya çalışmak, mesaneye ve böbreklere zarar verebilir.
Sık idrara çıkmayan büyük mesaneli çocuklar için en iyi tedavi yöntemi ise onları 2 saatte bir tuvalete gitmeye ikna etmektir. Çocuk, tuvalette oturup mesanenin tamamen boşalmasını beklemelidir. Çocuk mesaneyi sık sık ve tamamen boşaltarak enürezis veya enfeksiyon kapma olasılığını azaltır. Bunun yanı sıra çocuk beyni, mesaneden beyne idrar yapma zamanının geldiğini bildiren erken sinyalleri tanımaya başlar.
Enürezis ile savaşmanın diğer bir yöntemi ise psikolojik nedenlere göz atmaktır. Çocuk, travma yaşamış olabilir veya bir süredir çok stresli olabilir. İşte fizyolojik sorunların dışında psikolojik sorunların da üstesinden gelmek çocuğun yararına olacaktır.
Erkek Çocuklarda İdrar Kaçırmaya Ne İyi Gelir?
Erkek çocuklarda idrar kaçırmaya iyi gelecek yöntemler şu şekilde sıralanabilir:
- Yaşam Tarzı Değişikliği
Çocukların aktif bir hayatının olması, spor yapması veya en azından düzenli yürüyüş yapması dahi idrar kaçırmaya iyi gelebilir.
- Sıvı Yönetimi
Çocukların düzenli olarak su tüketmesi kabızlığı da önleyeceği için idrar kaçırma rahatsızlığı için faydalı bir çözüm yolu olacaktır.
- Mesane eğitimi
Mesane eğitimi sayesinde tuvalete çıkma sıklığını planlayabilirsiniz. 2 saate bir tuvalete çıkıldığı takdirde artık vücut 2 saatte bir tuvalete çıkıldığının farkına varacak ve beyne sinyaller iletecektir.
Kız Çocuklarda İdrar Kaçırmaya Ne İyi Gelir?
- Aktif Yaşam
Erkek çocuklarda olduğu gibi kız çocuklarda da aktif bir hayata sahip olmak enürezis için oldukça yararlı olacaktır.
- Sağlıklı Gıda ve İçecekler
Çocuk, daha sağlıklı ve lif bazlı yiyecekler tüketmeli ve kola, kahve gibi içeceklerden uzak durmalıdır. Bol bol su tüketmelidir.
- Pelvik taban kas güçlendirme egzersizleri
Kız çocukları, kegel egzersizi olarak da bilinen pelvis taban kas güçlendirme egzersizleri sayesinde enürezis ile savaşabilir.
Gündüz Uyanıkken İdrar Kaçırmaya Ne Ad Verilir?
Çocuklar genellikle gece enürezisi yaşasa da gündüz idrar kaçıran çocuklar da vardır. Gündüz enürezisinin en yaygın nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Kabızlık
Kolondaki dışkı, mesane üzerinde baskı oluşturabilir ve gündüz enürezisine neden olan spazmlara neden olabilir.
- Banyo Alışkanlıkları ve Yetersiz Tuvalet Eğitimi
Bu durum, genellikle çocuğun mesaneyi tamamen boşaltamamasına veya uzun süre tuvaletini tutmasına neden olur.
- Özel Durum
Serebral palsi, Down sendromu ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi durumlarla karşı karşıya olan çocuklar, diğer çocuklara göre daha geç yaşta gündüz enürezisi durumunu yaşayabilirler.
- Stres ve Kaygı Sorunları
Çocuklarda enürezisi tetikleyen en önemli faktörlerden biri de stres ve kaygı bozukluklarıdır. Bundan dolayı fizyolojik bir değerlendirme yapıldıktan sonra psikolojik değerlendirmelerin de yapılması ve uzman kişilerden danışmanlık hizmeti alınması gerekebilir.
Gündüz Enürezisinin Önüne Geçmek İçin Neler Yapılabilir?
Gündüz enürezisinin önüne geçmek için yapılabilecek en iyi şey, ebeveynin çocuğa karşı sabırlı ve anlayışlı olmasıdır. Çocuğun, gündüz enürezisinin geçici bir sorun olduğunu ve ebeveyninin ona destek olmak istediğini bilmesi ve bunu hissetmesi oldukça değerlidir. Çocuğunun gündüz enürezisi olduğunu düşünen kişiler şu adımları takip ederek onlara destek olabilir.
- Çocuk istemese bile gün içinde en az iki ila üç saatte bir idrara çıkması için uyarılmalı ve bir program oluşturulmalıdır.
- Çocuğun tuvalete gidişini takip etmek ve çocuk tuvalete gittikçe ödüllendirilmelidir. Ödüllendirme sayesinde çocuk daha çok motive olur.
- Çocuk sağlıklı ve lif açısından zengin gıdalar tüketmeli ve bol miktarda su içmelidir. Böylece, gündüz enürezisinin bir nedeni olan kabızlığın da önüne geçilebilir.
- Çocuk rahat hissetmeli ve idrar yaparken acele etmemelidir. Derin nefes almalı veya tuvalette otururken ayaklarını bir tabureye koymalıdır.
- Turunçgiller (portakal, limon, greyfurt), asitli meyveler (ananas, domates), gazlı içecekler, kafein ve çikolata gibi yiyecekleri daha az tüketmelidir. Bu gıdalar ve içecekler, mesaneyi tahriş ederek gece enürezisine neden olabilir.
- Çocuğa karşı olumlu bir davranış sergilenmeli ve ona bu süreçte destek olunmalıdır. Çocuğa ceza vermek, durumunun daha kötü bir hal almasına neden olabilir.
Çocuklarda İdrar Kaçırma Psikolojik Bir Durum Mudur?
Fizyoloji, sürecin dışına atıldığında çocuklarda idrar kaçırmanın psikososyal veya stres faktörlerinden kaynaklandığını gözlemlemek mümkündür. Baskıcı bir tuvalet eğitimi süreci geçirmiş çocuklarda enürezis sorunuyla karşı karşıya kalma oranı daha fazladır. Bunun yanı sıra çocuğun yaşadığı travmalar da enürezise neden olabilir. Aile içinde ölüm veya kayıp, doğum, boşanma, okulda yaşanan sorunlar, çocuğun ihmal edilmesi, çocuğun istismara uğraması gibi olaylar sonucu bir anksiyete belirtisi olarak enürezis gelişebilmektedir. Bunun yanı sıra anne-baba-çocuk ilişkisinin iyi olmaması ve bunun çocukta strese yol açması da enürezise neden olabilir.
Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) Başka Hangi Psikiyatrik Sorunlarla Görülür?
İdrar kaçırma sorunu, genellikle ebeveynler tarafından göz ardı edilse de aslında basit bir sorun değildir. Çünkü enürezisli çocuğun günlük hayatını ve yaşam kalitesi oldukça etkiler. Küçük yaşta görülen, psikolojik nedenlerden kaynaklı olan rahatsızlıklar arasında en sık rastlanan sorunlardan biridir. Genellikle başka ruhsal hastalıklarla bir arada görülmektedir (dikkat sorunları, saldırgan davranışlar, düşük okul performansı, anksiyete ve depresyon gibi).
Çocuğun Altını Islatması Sorununu Hangi Bölüm İnceler?
Ebeveynler, alt ıslatma sorununu genellikle fizyolojiye bağlasa da aslında gerçek tam da böyle değildir. Çünkü alt ıslatma kimi zaman psikolojik nedenlerden dolayı meydana gelir. Fizyolojik değerlendirmeler yapıldıktan sonra çocuk, mutlaka bir çocuk psikiyatri uzmanına yönlendirilmelidir. Çocuk psikiyatri uzmanları, gerekli durumlarda ilaç tedavisi, davranışçı tedavi yaklaşımları ve bireysel psikoterapi sayesinde çocuklara enürezis sorunu için destek olabilir.
Dr. Bilge Merve Kalaycı ve Çocuklarda Enürezis
Enürezisin, çocuğun yaşamını olumsuz açıdan etkilememesi için durumun fark edildiğinde gerekli desteğin alınması önerilir. Çocuk ve ergen psikiyatri uzmanları aracılığı ile de bu tür problemlerde danışmanlık alınabilir. Bu noktada önemli olan şey, çocuğun yeterince gözlemlenmiş ve enürezis tanısı konacak durumda olmasıdır.
Ankara ilinde yer alan birçok uzman bu konuda hizmet vermektedir. Eğer siz de çocuğunuzu enürezis ile karşı karşıya olduğundan endişe duyuyorsanız dilediğiniz zaman Uzman Dr. Psikiyatrist Bilge Merve Kalaycı‘dan randevu alabilirsiniz. Tedavi sürecinde sadece hekimin başarılı olması yeterli olmamaktadır. Bu süreçte ailenin yanı sıra sosyal çevre de önemli hale gelir. Tedavinin en temel amacı çocuk için yaşam kalitesini en üst seviyelere taşımaktır.
Çocuklarda Kaka Kaçırma (Enkoprezis)
Çocuklara Boşanma Konusunda Açıklama Ne Zaman Yapılmalı
Çocuk ve Bebeklerde Yaşlara Göre Gelişimsel Dönemler